Lưới Bách Nông

Cách đơn giản để làm phân hữu cơ từ rác thải trong nhà

Tự làm phân bón hữu cơ từ rác thải sinh hoạt không chỉ giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường, hạn chế hiệu ứng nhà kính mà còn tạo ra nguồn phân bón tự nhiên, giàu dinh dưỡng cho cây trồng. Đây là cách tiết kiệm chi phí hiệu quả, thay thế việc mua phân bón hóa học, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường sống xanh sạch.

Phân bón là yếu tố quan trọng thứ hai trong trồng trọt, chỉ sau đất. Nó cung cấp chất dinh dưỡng cần thiết để cây phát triển khỏe mạnh. Ngoài các loại phân bón thương mại, phân hữu cơ tự chế từ rác thải trong nhà đang được các chuyên gia nông nghiệp khuyến khích sử dụng nhờ lợi ích vượt trội về chi phí và chất lượng.

Để tạo ra phân hữu cơ tốt nhất, bạn cần hiểu rõ nguyên liệu phù hợp, cách ủ đúng kỹ thuật nhằm đảm bảo phân không chứa mầm bệnh và đạt hiệu quả cao khi sử dụng.

Nguyên liệu làm phân hữu cơ

Phân hữu cơ được tạo ra từ các chất thải sinh hoạt như thực phẩm thừa, vật liệu tự nhiên kết hợp với oxy, nước và vi khuẩn. Nguyên liệu được chia thành hai nhóm chính: chất màu nâu (cung cấp carbon) và chất màu xanh (cung cấp nitơ). Tùy theo tính chất, phân hữu cơ được phân loại thành hai loại:

  • Phân hữu cơ xanh: Rau củ quả thừa, cỏ tươi, phân động vật, bã cà phê, xác thực vật, tóc… Đây là nguồn cung cấp nitơ dồi dào.

  • Phân hữu cơ nâu: Rơm rạ, vải vụn, giấy báo, mùn cưa, vỏ trứng… Nhóm này giàu carbon, giúp cân bằng hỗn hợp.

Lưu ý khi chọn nguyên liệu:

  • Tránh sử dụng thịt, cá vì dễ sinh mầm bệnh, thu hút côn trùng hoặc động vật gặm nhấm.

  • Không dùng các nguyên liệu tiếp xúc với hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ để đảm bảo an toàn cho cây trồng và môi trường.

Hình ảnh minh họa: Thành phần nguyên liệu để ủ phân hữu cơ (rau củ, rơm rạ, vỏ trứng…).

Thành phần nguyên liệu sử dụng để ủ phân hữu cơ

Dụng cụ và cách ủ phân hữu cơ tại nhà

Bạn có thể tận dụng thùng nhựa, thùng xốp, gỗ hoặc đơn giản là đào hố, chất thành ụ để ủ phân. Vì quá trình phân hủy thường tạo mùi khó chịu, nên chọn vị trí ủ xa khu dân cư, như sân thượng hoặc góc vườn. Nơi ủ lý tưởng cần thoáng khí, có ánh nắng để tăng nhiệt độ, rút ngắn thời gian phân hủy, đồng thời đảm bảo độ ẩm và cung cấp oxy đầy đủ.

Dưới đây là 5 phương pháp ủ phân phổ biến:

1. Ủ phân bằng cách đào hố hoặc rãnh

  • Đào hố/rãnh sâu khoảng 30 cm, cho nguyên liệu đã chuẩn bị vào (cân bằng tỷ lệ hữu cơ xanh và nâu), sau đó lấp đất kín.
  • Phương pháp này đơn giản, không cần theo dõi thường xuyên. Sau khoảng 1 tháng, bạn có thể đào lớp đất trên cùng để lấy phân sử dụng.
Ủ phân hữu cơ bằng cách đào hố rãnh sâu khoảng 30cm
Ủ phân hữu cơ bằng hố/rãnh sâu 30 cm.

 

2. Ủ phân trong thùng kín

  • Sử dụng thùng nhựa hoặc thùng xốp có nắp đậy (nếu có bánh xe càng tốt để dễ di chuyển). Cho nguyên liệu vào và đậy kín.
  • Thời gian phân hủy trong thùng lâu hơn so với ủ hố, vì vậy cần kiểm tra định kỳ, trộn đều để cung cấp oxy và điều chỉnh độ ẩm.
  • Để đẩy nhanh quá trình, bạn có thể thêm giun đất hoặc sâu – những sinh vật này phân hủy chất hữu cơ và tạo ra phân bón chất lượng. Thời gian ủ bằng cách này thường từ 2 tháng trở lên.
Ủ phận hữu cơ trong thùng thì thời gian sẽ lâu hơn
Ủ phân hữu cơ trong thùng kín

 

3. Ủ phân bằng cách chất thành ụ

  • Chọn một khoảng đất trống (tốt nhất gần gốc cây), xếp chồng nguyên liệu thành ụ. Dùng cây chĩa/xĩa để đảo đều, đảm bảo hỗn hợp thông thoáng.
  • Điều kiện lý tưởng: độ ẩm 40-50%, pH > 5.0 để vi sinh vật phát triển tốt.
  • Lưu ý giữ tỷ lệ cân bằng giữa hữu cơ xanh và nâu. Nếu quá nhiều chất nâu, phân sẽ phân hủy chậm, ảnh hưởng đến thời gian sử dụng.

4. Ủ phân bằng thùng Bokashi (Dành cho nhà phố)

Sử dụng một thùng nhựa kín (khoảng 20-30 lít) có nắp đậy chặt và vòi thoát nước ở đáy (nếu có). Bạn cần mua thêm cám Bokashi (chứa vi sinh vật lên men) tại các cửa hàng nông nghiệp hoặc tự làm từ men vi sinh.

Cách làm:

  • Cho rác thải hữu cơ (rau củ, cơm thừa, thậm chí cả thịt cá nếu cần) vào thùng theo từng lớp mỏng (khoảng 2-3 cm).
  • Rắc một lớp cám Bokashi lên mỗi lớp rác (khoảng 1-2 thìa cà phê cho 1 kg rác).
  • Đậy kín thùng sau mỗi lần thêm rác để hạn chế oxy, giúp vi sinh vật lên men kỵ khí hoạt động.
  • Khi thùng đầy, đậy kín và để yên trong 2-3 tuần ở nơi thoáng mát (tránh ánh nắng trực tiếp). Chất lỏng sinh ra trong quá trình lên men (có thể thoát qua vòi) dùng làm phân bón lỏng pha loãng với nước tưới cây.
  • Sau khi lên men, trộn phần rác đã ủ với đất và để thêm 2-4 tuần để hoàn thiện phân bón.

Ưu điểm: Không mùi hôi (do lên men kỵ khí), gọn gàng, phù hợp với không gian nhỏ như nhà phố, chung cư. Có thể xử lý cả thịt cá mà không lo thu hút côn trùng.

Nhược điểm: Cần mua cám Bokashi ban đầu, chi phí hơi cao hơn so với các cách khác. Bạn có thể tham khảo giá bán thùng và cám Bokashi tại Shopee và Lazada.

Ủ rác thải làm phân từ thùng Bokashi rất sạch sẽ
Thùng Bokashi với lớp rác và cám vi sinh.

 

 

5. Ủ phân bằng Trichoderma

Trichoderma là một loại nấm vi sinh vật có lợi, thường được bán dưới dạng bột hoặc dung dịch tại các cửa hàng nông nghiệp. Nó giúp phân hủy chất hữu cơ nhanh chóng, khống chế vi khuẩn và nấm gây bệnh, đồng thời cải thiện chất lượng phân bón. Có thể sử dụng thùng nhựa kín, thùng xốp hoặc ủ thành ụ đều được. Không cần thiết bị quá phức tạp, chỉ cần đảm bảo thông thoáng và có thể đảo trộn dễ dàng.  Với phương pháp này bạn có thể xử lý rau củ quả thừa, cỏ khô, rơm rạ, phân động vật… (cân bằng giữa chất xanh và chất nâu). Có thể dùng cả thịt cá nhưng cần kiểm soát kỹ để tránh mùi.

Cách làm:

  • Chuẩn bị nguyên liệu: Cắt nhỏ rác thải hữu cơ để tăng diện tích tiếp xúc với nấm.
  • Pha chế Trichoderma: Nếu dùng dạng bột, trộn khoảng 1-2 kg Trichoderma với 100 kg nguyên liệu (theo hướng dẫn trên bao bì). Nếu là dung dịch, pha loãng với nước (tỷ lệ thường là 1:100) rồi phun đều lên nguyên liệu.
  • Trộn đều nguyên liệu với Trichoderma và xếp vào thùng hoặc chất thành ụ. Đảm bảo độ ẩm khoảng 50-60% (ẩm như bọt biển vắt kiệt nước).
  • Đậy kín thùng hoặc che đậy ụ phân bằng bạt để giữ ẩm và nhiệt. Đảo trộn 5-7 ngày/lần để cung cấp oxy, giúp nấm phát triển tốt.
  • Thời gian ủ: Khoảng 3-4 tuần (nhanh hơn so với ủ thông thường), tùy thuộc vào nhiệt độ và độ ẩm. Phân thành phẩm có màu nâu đậm, tơi xốp, không mùi hôi.

Ưu điểm:

  • Rút ngắn thời gian phân hủy (nhanh hơn 30-50% so với ủ tự nhiên).
  • Tiêu diệt mầm bệnh, nấm hại nhờ khả năng đối kháng sinh học của Trichoderma.
  • Phân bón giàu dinh dưỡng, an toàn cho cây trồng và đất.
  • Phù hợp cho nhà phố nếu ủ trong thùng kín, ít mùi hơn so với ủ thông thường.

Nhược điểm:

  • Cần mua Trichoderma ban đầu (giá khoảng 50.000-100.000 VNĐ/kg tùy loại) => Tham khảo sản phẩm giá rẻ tại Shopee hoặc Lazada.
  • Yêu cầu đảo trộn định kỳ để đảm bảo hiệu quả.
Phân từ rác nhà bếp ủ trong thùng xốp bằng trichoderma
Thùng xốp ủ phân hữu cơ bằng trichoderma

 

Mẹo để ủ phân hiệu quả

  • Cân bằng nguyên liệu: Tỷ lệ lý tưởng giữa chất xanh và nâu là 1:2 hoặc 1:3 để đảm bảo quá trình phân hủy diễn ra nhanh chóng.
  • Kiểm soát độ ẩm: Hỗn hợp nên ẩm như một miếng bọt biển vắt kiệt nước. Nếu quá khô, thêm nước; nếu quá ướt, thêm chất nâu như mùn cưa.
  • Đảo trộn định kỳ: Đặc biệt với phương pháp ủ thùng hoặc ụ, việc trộn đều giúp cung cấp oxy, tránh mùi hôi và thúc đẩy phân hủy.

Tự làm phân hữu cơ từ rác thải không chỉ giúp bạn tiết kiệm chi phí mà còn góp phần giảm lượng rác thải ra môi trường, hạn chế hiệu ứng nhà kính. Đây là giải pháp bền vững, dễ thực hiện tại nhà, phù hợp với mọi gia đình yêu thích trồng trọt. Hãy thử áp dụng một trong các phương pháp trên để tạo ra nguồn phân bón tự nhiên, chất lượng cho khu vườn của bạn. Chúc bạn thành công!

Có thể bạn quan tâm: